Πόσο χώρο αφήνω στα παιδιά μου να υπάρξουν και να αναπτυχθούν;

Ακούγοντας τη λέξη "χώρος", γεμίζει το μυαλό μου εικόνες. Ψάχνοντας στο λεξικό, βρήκα πολλούς ορισμούς και το αποτέλεσμα ήταν οι εικόνες αυτές να πολλαπλασιαστούν.

Έχουμε τον χώρο ως φυσική διάσταση – έκταση – επιφάνεια, στο φυσικό σύμπαν, τον χώρο ως όριο και περιορισμό, τον χώρο ως περιοχή δράσης και προσανατολισμό κ.ο.κ.

Για αρχή, ας δούμε την κυριολεξία του όρου μέσα από παραδείγματα:

ένας χορευτής, ένας ηθοποιός ή ένας ποδοσφαιριστής έχουν στη διάθεσή του συγκεκριμένο χώρο. Η σκηνή ή το γήπεδο είναι η περιοχή που μέσα σε αυτά ο χορευτής μπορεί να χορέψει ό,τι και όπως θέλει, ο ηθοποιός να παίξει τον ρόλο του και ο ποδοσφαιριστής να κάνει προπόνηση ή αγώνα, ενώ ταυτόχρονα κανείς από τους τρεις δεν μπορεί να βγει έξω από αυτά.

Αν το γενικεύσουμε λίγο αυτό, μπορούμε να πούμε ότι ο χώρος καθορίζεται από τα όριά του, όπου αυτά τα όρια είναι ο περιοριστικός παράγοντας, μπορούμε να τον καθορίσουμε και τον εξηγήσουμε λέγοντας πού αυτός τελειώνει – μέχρι πού φτάνει, ενώ μέσα σε αυτά υπάρχει η ελευθερία κινήσεων ή κανόνες.

Στα παιδιά, δίνουμε «χώρο για να» ή περιορίζουμε τον «χώρο που». Πιο συγκεκριμένα: τους λέμε πού μπορούν να παίξουν μέσα στο σπίτι, στην αυλή, στο πάρκο ενώ ταυτόχρονα τους λέμε πού δεν μπορούν να φτάσουν και σε ποια σημεία δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση.

Άλλο παράδειγμα είναι ο χώρος που κοιμούνται: όσο πιο μικρά είναι ο χώρος είναι όλο και μικρότερος, μάλιστα ορίζεται αυστηρά με καγκελάκια. Μεγαλώνοντας το παιδί, το κρεβάτι του μεγαλώνει και φεύγουν τα κάγκελα.

Συχνά για αυτά λέμε ότι «βάζουμε όρια στα παιδιά». Αλλιώς τους δίνουμε κανόνες – περιορισμούς και αντίστοιχα ελευθερίες. Ύστερα, μπαίνουν κι άλλοι παράγοντες σε αυτό: για παράδειγμα λέμε ότι μπορούν να παίζουν μέχρι τις 9 το βράδυ και μετά να γίνει κάτι άλλο. Περιορίζουμε δηλαδή χρονικά τον χώρο που τους είναι διαθέσιμος.

Ας το δούμε όμως αυτό από μια άλλη οπτική:

Ένα παιδί όταν γεννιέται τι μπορεί να χειριστεί; Σε πόσο χώρο μπορεί να νιώσει ασφάλεια και να τον ελέγξει;

Το μωρό, ξεκινώντας τη ζωή του καταρχήν πρέπει να αποκτήσει την αντίληψη του εαυτού του – του σώματός του, άρα πρέπει να του δώσουμε τόσο χώρο όσο να μπορεί να έχει τον έλεγχο και να νιώθει ασφάλεια σε αυτόν! Μεγαλώνοντας, αποκτά τον έλεγχο μιας μικρής περιοχής. Την ανακαλύπτει, τη γνωρίζει, παίζει με αυτή. Άρα μπορεί να έχει μια μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων μέσα σε αυτή ενώ παράλληλα έχει επίβλεψη, επειδή ακόμα δεν έχει γνώση και κατανόηση των νόμων της φύσης. Θυμάμαι, μικρή, ήθελα να πηδήξω από το μπαλκόνι του σπιτιού μου επειδή θεωρούσα τα χέρια μου ικανά να με κάνουν να πετάω, όπως γίνεται με τα πουλιά!

Έτσι τα παιδιά μεγαλώνουν… Και αυξάνονται. Αυξάνεται ο χώρος που μπορούν να ελέγχουν. Και αποκτούν την επιθυμία και την ανάγκη να βγουν, να κυκλοφορήσουν, να δημιουργήσουν σχέσεις, δεσμούς, να δουλέψουν, να ταξιδέψουν…

Όταν γέννησα τον γιο μου, πριν δεκαπέντε χρόνια, ανησυχούσα για το τι θα συμβεί στην εφηβεία του. Πώς θα μπορώ να είμαι σίγουρη για τις παρέες του και γενικότερα για το πώς και πού και με ποιον θα κυκλοφορεί. Έβλεπα κινδύνους!

Χώρος. Μεγαλώνοντας κάποιος μπορεί να ελέγχει μεγαλύτερο χώρο. Όμως τι γίνεται στις ανθρώπινες σχέσεις και πιο συγκεκριμένα στη σχέση γονέων και παιδιών που ο γονέας ανησυχεί για τον χώρο που διεκδικεί το παιδί του;

Τώρα, λοιπόν, πάμε σε μια τελείως άλλη διάσταση, αυτή του χώρου μέσα μας. Ας δώσω ξανά ένα παράδειγμα για να γίνει απτό: η αγάπη των γονιών προς τα παιδιά είναι δεδομένη. Η αγάπη μου ως μητέρα «χωράει» το παιδί μου. Όταν το παιδί διεκδικεί πιο πολλά, πώς μπορώ να «χωρέσω» τις ανάγκες και τα θέλω του;

Το ερώτημα αυτό λειτουργεί σαν δείκτης που φανερώνει το εσωτερικό μεγάλωμα των ορίων μας. Τη δική μας αύξηση. Τον χώρο που πιάνουμε ως άνθρωποι και που αυτός επηρεάζει τους γύρω μας και τον χώρο που αφήνουμε στους άλλους να δράσουν.

Κι εδώ συμβαίνει το εξής παράδοξο: όσο εγώ μεγαλώνω-αυξάνομαι σαν άνθρωπος τόσο πιο πολύ χώρο αφήνω για τους άλλους να εξελιχθούν. Όσο μεγαλώνει ο δικός μου έλεγχος πάνω στα πράγματα και τις καταστάσεις, τόσο πιο εύκολο κάνω στους άλλους το να αποκτήσουν κι εκείνοι έλεγχο. Δεν υπάρχει καπέλωμα. Δε υπάρχει μονοπώλιο. Αντιθέτως, μπορώ και παραχωρώ και αφήνω την ελευθερία στο να υπάρξουν!

Ας το δούμε πιο συγκεκριμένα: όσο εγώ αυξάνομαι ως άνθρωπος, έχω και αποκτώ μεγαλύτερη κατανόηση για το τι συμβαίνει στον γιο μου και στην προσπάθειά του να βγει στον κόσμο και να τον ελέγξει. Όσο εγώ αυξάνομαι ως άνθρωπος, μπορώ να αφήσω στον γιο μου τον έλεγχο του περιβάλλοντός του αντί να λειτουργώ συνέχεια ως προστάτης του, ξέρω ότι του έχω δώσει τα εφόδια που χρειάζεται, του έχω καλλιεργήσει την κρίση του ώστε να ελέγξει τις νέες καταστάσεις που έρχεται αντιμέτωπος. Με άλλα λόγια, τον έχω βοηθήσει με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να ελέγχει τις νέες περιοχές του και να μην κινδυνεύει από αυτές. Κάτι ανάλογο με το κρεβάτι με τα κάγκελα που λέγαμε προηγουμένως.

Πρακτικά, θα μπορούσα ως γονέας να προηγηθώ του παιδιού μου, με το να το εκθέσω εγώ σε νέες καταστάσεις και με το να του θέσω ερωτήματα για το πώς θα διαχειριστεί και αντιμετωπίσει πράγματα που μπορεί να του τύχουν. Να του προσφέρω το να πάει μια βόλτα μόνος του με τους φίλους, δείχνοντάς του εμπιστοσύνη ότι μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτή τη συνθήκη. Αυτό δε σημαίνει ότι θα τον αφήσω ανεξέλεγκτο. Μπορώ, πριν να συζητήσω μαζί του για το τι πρέπει να έχει στο μυαλό του, σε τι να δώσει προσοχή και πιθανά σενάρια απρόοπτων ζητώντας του –όχι υποδεικνύοντας!– την αντιμετώπιση που θα έχει. Έτσι, δεν του περνάω μόνο το μήνυμα ότι τον εμπιστεύομαι αλλά και ότι τον θεωρώ ικανό να ανταποκριθεί στις ανάγκες του περιβάλλοντος ενώ ταυτόχρονα είμαι δίπλα του σε ό,τι χρειαστεί.

Δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο και πιο αποδοτικό στα παιδιά μας από το να τα αφήνουμε και να τους δημιουργούμε χώρο που να μπορούν να δράσουν. Τα καθιστούμε υπεύθυνα! Υπεύθυνα για τον εαυτό τους και ικανά να χειριστούν και να ελέγξουν το περιβάλλον τους. Με τον τρόπο αυτό, νιώθουν – εισπράττουν σεβασμό από εμάς και αποκτούν ασφαλές πλαίσιο να κινηθούν, να αυξηθούν και να επηρεάσουν το περιβάλλον τους. Και αυτό, για τα παιδιά λειτουργεί ως ανταπόδοση προς τους γονείς. Υπάρχει αίσθημα ικανοποίησης και δικαιοσύνης όταν αντιλαμβάνονται ότι βαθμιαία μπορούν να ανοιχτούν και να σταθούν σε πιο απαιτητικά περιβάλλοντα.

Ας χωρέσουμε, λοιπόν, τα παιδιά μας, ας ακούσουμε τις ανάγκες τους δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες για το μεγάλωμά τους!  

[πρώτη δημοσίευση: bonusmallmag τεύχος 61] 

«Θέλω να σε βλέπω ευτυχισμένο!»

Αλήθεια, ποιος γονιός δε θέλει να βλέπει το παιδί του να είναι καλά, να είναι πάντα χαρούμενο κι ευτυχισμένο! Και ποιος γονιός δε θέλει το παιδί του να έχει μια ζωή όμορφη, χωρίς εμπόδια, στεναχώριες, αποτυχίες, ματαιώσεις…

Κάθε γονιός κάνει τα πάντα ώστε να απομακρύνει ό,τι τείνει να στεναχωρήσει το παιδί του και, συνήθως, όποτε το βλέπει πληγωμένο, πονάει πιο πολύ και προσπαθεί ακόμα περισσότερο ώστε να επαναφέρει τη χαρά και την ευτυχία στα μάτια του!

Όμως αυτό είναι η μισή (αν όχι λιγότερο) δουλειά που έχει να κάνει ένας γονιός. Είναι μισή επειδή πολύ απλά η ζωή είναι γεμάτη αναποδιές και εμπόδια! Όσο κι αν προσπαθήσει δε θα καταφέρει ποτέ να «προστατεύσει» πλήρως το παιδί του.

Πολύ πιο σημαντικό από το να προσφέρει χαρά, είναι το να δείχνει τον δρόμο και να «διδάσκει» στο παιδί του πώς να αντιμετωπίζει τα προβλήματα, τα εμπόδια, τις αποτυχίες. Να το μάθει να χρησιμοποιεί τον αναπόφευκτο πόνο προς όφελός του και να μαθαίνει από αυτόν.

Έτσι, από το να παρεμβαίνουμε σε έναν τσακωμό ή μία διαφωνία ανάμεσα σε παιδιά, καλύτερο είναι να δείχνουμε τον τρόπο και να ενισχύουμε την έκφραση και την επικοινωνία τους. Αντί για εύκολες και ανώδυνες λύσεις, να ενισχύουμε την υπομονή και την επιμονή σε αυτά που θέλουν να πετύχουν.

Να είστε σίγουροι ότι θα είναι μεγάλο δώρο και παρακαταθήκη για τα παιδιά σας να πορεύονται με αξίες και να μάθουν τους τρόπους για να αντιμετωπίζουν την ίδια τη ζωή, παρά να τους παρέχεται μια ζωή ιδανική – χωρίς εμπόδια!

Η οικογένεια είναι το ασφαλές (αν όχι το ιδανικό!) περιβάλλον που μπορεί ένα παιδί να δοκιμάζει και να αυξάνει συνεχώς τις αντοχές του. Είναι η αγκαλιά που δέχεται τον πόνο και τα παράπονα του παιδιού και το ενισχύει να μην το βάζει κάτω!

Κι όταν μάθει να μην το βάζει κάτω, τότε θα μπορεί να είναι και ευτυχισμένο!  

Για το νέο έτος...

Είμαστε στην ανατολή μίας ακόμα χρονιάς. Κύκλοι κλείνουν και άλλοι ανοίγουν.

Γεμίζει ο τόπος ευχές. Ευχόμαστε όσα έχουμε ανάγκη ή όσα θεωρούμε σημαντικά για τη ζωή μας, παρόλο που μερικές φορές ακούγονται σαν κάτι μακρινό από τη ζωή μας ή ουτοπικό…

Από την άλλη, δεν παύει την κάθε αρχή νέου έτους να τη θεωρούμε ορόσημο.

Ορόσημο γιατί γίνεται μια αναδρομή και ένα κοίταγμα της χρονιάς που έφυγε. Κοιτάζουμε όσα έγιναν, όσα προηγήθηκαν, όσα προκαλέσαμε ή δεχτήκαμε. Τα όμορφα και τα δυσάρεστα. Τις στιγμές και τα γεγονότα που έφεραν γέλιο ή θλίψη και δάκρυα. Αυτά είναι η παρακαταθήκη μας (όχι εμείς οι ίδιοι) και ο πλούτος μας, μιας και η ζωή είναι γεμάτη από ευχάριστα και δυσάρεστα και καθένα από αυτά σμιλεύει αυτό που είμαστε.

Έχοντας όλα αυτά ως παρελθόν, γεννιέται η ανάγκη να φτιάξουμε το παρόν και το μέλλον. Οι ευχές για υγεία, αγάπη, ευτυχία, δημιουργικότητα κ.ο.κ. δίνουν μια εικόνα –όχι ιδιαίτερα σαφή– για το πού θέλουμε να καταλήξουμε. Εκεί είναι ο «τόπος» που θέλουμε να βρισκόμαστε! Εκεί που υπάρχει αγάπη και υγεία και όλα τα καλά.

Οι ευχές όμως υπολείπονται σε κάτι! Ορίζουν το τέλος, όχι τη διαδρομή. Και αυτό είναι κάτι που ξεχνάμε και υποτιμούμε. Κάθε ευχή δεν πραγματοποιείται μόνη της – μαγικά! Χρειάζεται δουλειά, προσπάθεια, λάθη, αποτυχίες… Κάθε ευχή αλλά και κάθε όνειρο θέλει πολλή δουλειά και πριν από αυτό πολλά μικρά βήματα που καθένα μας φέρνει πιο κοντά σε αυτό που οραματιζόμαστε και ευχόμαστε!

Για τη νέα χρονιά, εύχομαι ο καθένας να γράψει τις ευχές και τα όνειρά του και κάτω από αυτά να γράψει και να ζωγραφίσει την πορεία και κάθε βήμα, 

ώστε κλείνοντας το 2019 να δει πίσω και να καμαρώσει για αυτά που κατάφερε!   

Καλή χρονιά!