Η δημοκρατία στο σπίτι

Για άλλη μια φορά, δανείζομαι τον τίτλο ενός βιβλίου για να δω κάποια πράγματα και καταστάσεις που ισχύουν στην ελληνική πραγματικότητα. Αυτή τη φορά παίρνω αφορμή από το βιβλίο του Rudolf Dreikurs "Η δημοκρατία στο σπίτι". 

Ο Dreikurs ήταν ένθερμος υποστηρικτής της αξιοπρέπειας του ανθρώπου. Οραματίστηκε μια δημοκρατική κοινωνία όπου τα παιδιά, από νωρίς θα εκπαιδεύονται και θα προετοιμάζονται για τον ρόλο του υπεύθυνου πολίτη. 

Είναι αλήθεια ότι από τα χρόνια που έδρασε ο Dreikurs, η παιδαγωγική έχει ξεκινήσει να απομακρύνεται από τα αυταρχικά μοντέλα και να αναζητά άλλους τρόπους διαπαιδαγώγησης και εκπαίδευσης. 
Έτσι φτάσαμε στην παρεξηγημένη έννοια της δημοκρατίας μέσα στο σπίτι. 

Ας δούμε, λοιπόν, πώς μια τέτοια έννοια καταλήγει να είναι παρεξηγημένη και μη λειτουργική. 

Αναμφισβήτητα οι γονείς αναζητούν τρόπους να μεγαλώσουν πιο ολοκληρωμένα τα παιδιά τους και να τους δώσουν τα σωστά εφόδια για να βγουν στη ζωή. Το ξύλο και η τιμωρία, πολύ σωστά, άρχισαν να δίνουν τη θέση τους σε άλλες μεθόδους, που θέλουν το παιδί ισότιμο μέλος της κοινωνία. Άξιο να απολαμβάνει σεβασμό αλλά και κάθε άλλο ανθρώπινο δικαίωμα. 

Και σε αυτό ακριβώς το σημείο χάνεται το νόημα! Δίνεται τόσο μεγάλο βάρος στα δικαιώματα των παιδιών αποκλειστικά, που ξεχνάμε οτιδήποτε άλλο. 

Σε μία δημοκρατική κοινωνία υπάρχουν δικαιώματα που πρέπει καθένας να απολαμβάνει όμως υπάρχουν και οι αντίστοιχες υποχρεώσεις που καθένας έχει απέναντι στους άλλους. 

Η δημοκρατία είναι σαν μια ζυγαριά με δύο πλάστιγγες. Όπου για να ισορροπεί και να λειτουργεί σωστά πρέπει να υπάρχουν ταυτόχρονα και τα δικαιώματα αλλά και οι υποχρεώσεις.

Αυτό που γίνεται στην ελληνική οικογένεια είναι να δίνουμε σημασία μόνο στα δικαιώματα των παιδιών, με αποτέλεσμα να χάνεται τελείως η ισορροπία! 

Δημοκρατία στο σπίτι δε σημαίνει ότι τα παιδιά μπορούν να αποφασίζουν για το καθετί που συμβαίνει ούτε ότι οι γονείς πρέπει να βάζουν στην άκρη κάθε τους δικαίωμα, στο όνομα των δικαιωμάτων των παιδιών. 

Τα τελευταία χρόνια δίνεται τόση βάση στα "θέλω" των παιδιών, που έχει ξεχαστεί και αποσιωπηθεί η έννοια των υποχρεώσεων, στις οποίες πρέπει να εκπαιδευτούν και να μάθουν, με αποτέλεσμα να θεωρούν κάθε δικαίωμά τους αυτονόητο και κάθε υποχρέωσή τους προαιρετική ή υπερβολική. 

Έτσι φτάνουμε να έχουμε και να είμαστε μια κοινωνία όπου γίνεται ό,τι θέλουν αποκλειστικά τα παιδιά, ενώ οι ενήλικες ακολουθούν τις απαιτήσεις τους ανήμποροι να επηρεάσουν και να ελέγξουν το οτιδήποτε. 

Η φροντίδα και η αγάπη δε συνεπάγεται ότι τα παιδιά κάνουν ό,τι θέλουν - όπως το θέλουν. Άλλωστε, τα παιδιά είναι σε ηλικία που δεν έχουν επαρκή γνώση και δεδομένα για να μπορούν να αποφασίζουν και να αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεών τους (κάτι που απαιτεί η δημοκρατία).

Αντίθετα, την ευθύνη για τα παιδιά την έχουν οι γονείς, οι οποίοι πρέπει να αποφασίζουν για αυτά, με γνώμονα το καλό για την ανάπτυξή τους, ακόμα κι αν κάποιες φορές πρέπει να επιβληθούν για κάτι που το παιδί δεν θέλει ή δεν του αρέσει.

Ένα απλό αλλά αληθινό παράδειγμα: 

Έχω δει και ακούσει για γονείς που δεν φοράνε στα παιδιά ζώνη στο αυτοκίνητο με τη δικαιολογία "του το λέω αλλά δεν θέλει και κλαίει". Σε αυτή την περίπτωση όσο κι αν φωνάζει ένα παιδί, ο γονιός πρέπει (επιβάλλεται!) να επιβληθεί γιατί πρόκειται για ένα θέμα ασφάλειας που το παιδί δεν γνωρίζει τη βαρύτητά του κι ούτε μπορεί να αναλάβει την ευθύνη σε περίπτωση που γίνει κάποιο ατύχημα.

Υπάρχουν κι άλλα πολλά παραδείγματα σαν το προηγούμενο, όπου αφήνουμε τα παιδιά να έχουν τον πρώτο λόγο και που στο όνομα των δικαιωμάτων τους χάνεται όλη η αξία της δημοκρατίας.

Ας ανατρέψουμε την κατάσταση με μικρά βήματα - μικρές αποφάσεις μας που τα παιδιά θα πρέπει να ακολουθούν. Αποφάσεις για το καλό τους και για το καλό της οικογένειας ταυτόχρονα. Και με αυτόν τον τρόπο θα αρχίσουν να εκπαιδεύονται σωστά ώστε να είναι ισότιμα μέλη ομάδων που θα απολαμβάνουν τα δικαιώματά τους  ενώ θα είναι συνεπή και με τις υποχρεώσεις.