Κανόνες

Ακούμε συχνά πως για να μπορέσει να λειτουργήσει κάτι χρειάζεται κανόνες που όλοι να ακολουθούν. Επίσης, ακούμε για εξαιρέσεις ενός κανόνα, δηλαδή τις φορές ή τις περιπτώσεις όπου κάτι σταματάει να ισχύει και ισχύει κάτι διαφορετικό. Άλλοι πάλι λένε ότι οι κανόνες περιορίζουν τον βαθμό δράσης ή ότι εξασφαλίζουν συνθήκες, ασφάλεια, κανονικότητα…

Τι είναι όμως οι κανόνες και γιατί και πότε υπάρχει ανάγκη για αυτούς;

  

Ο κανόνας είναι κάτι που ρυθμίζει τις σχέσεις ή τον τρόπο που μπορεί κάποιος να ενεργεί. Κάτι σαν νόμος δηλαδή. Σε μια πιο ελεύθερη ερμηνεία, σύμφωνα πάντα με το λεξικό, κανόνας είναι ό,τι ισχύει και συμβαίνει τις περισσότερες φορές.

Ας ξεκινήσουμε από τον δεύτερο ορισμό: ο κανόνας είναι κάτι που συνήθως συμβαίνει, για παράδειγμα κατά κανόνα κάθε Κυριακή βλέπω τους παππούδες μου. Αυτός ο ορισμός δίνει μια κανονικότητα σε μία πράξη ή κατάσταση. Την κάνει αποδεκτή. Δεν έχει να κάνει με το καλό ή το κακό, το ωφέλιμο ή επιβλαβές αλλά με μια ρουτίνα – επαναληψιμότητα ενός πράγματος.

Τέτοιες καταστάσεις, είτε τις δημιουργούμε εμείς είτε υπάρχουν χωρίς τη δική μας παρέμβαση (όπως για παράδειγμα τα λουλούδια την άνοιξη), φέρνουν αίσθημα ασφάλειας. Είναι αυτό που είμαστε μαθημένοι να κάνουμε ή να έχουμε ή να συμβαίνει. Σίγουρα πολλά από αυτά, αν θέλουμε, μπορούν να αλλάξουν. Όμως η παρουσία τους και η επανάληψή τους μας θέτει ένα πλαίσιο δράσης.

Κάπως έτσι λειτουργούν τα εβδομαδιαία – μηνιαία – ημερήσια προγράμματα, οι εναλλαγές των εποχών, οι γιορτές ή επέτειοι κ.ο.κ.. Όλη μας η ζωή είναι δομημένη και βασίζεται σε τέτοιες κανονικότητες και ρουτίνες. Είναι σαν να λέμε τα όρια που θέτουμε και δρούμε μέσα σε αυτά. Οι κανόνες-μας.

Όμως, αν ισχύει κάτι τέτοιο, γιατί υπάρχει και ο ορισμός ο πρώτος; Γιατί υπάρχει ανάγκη να τίθενται κανόνες που ρυθμίζουν τις σχέσεις των ανθρώπων; Που να λένε τι επιτρέπεται και τι όχι και τι ποινή ή συνέπεια θα υπάρχει σε περίπτωση παραβίασης αυτών;

Μπαίνοντας σε μια τάξη για μάθημα, ένα από τα πρώτα που κάνει ένας εκπαιδευτικός είναι να βγάζει με τους μαθητές του τους κανόνες της τάξης. Τι πρέπει και τι δεν πρέπει να γίνεται εν ώρα μαθήματος, διαλείμματος κ.λπ.. Το ίδιο συμβαίνει και σε κάθε άλλο πλαίσιο: η πολιτεία θέτει κανόνες – νόμους, οι οικογένειες το ίδιο, οι εργασιακές σχέσεις καθορίζονται από αυτό… Τι οδηγεί όμως σε αυτό; Από πού προκύπτουν;

Ας πάρουμε ξανά την περίπτωση των κανόνων μέσα στην τάξη. Κάποιοι από τους πιο συνηθισμένους κανόνες είναι «για να μιλήσεις, σήκωσε το χέρι σου και περίμενε να πάρεις άδεια» ή «διατηρώ τον χώρο της τάξης καθαρό» ή «φροντίζω τα βιβλία και τα τετράδιά μου» ή «προσέχω τον δάσκαλο ή τον συμμαθητή μου όταν μιλάει» και άλλα τέτοια πολλά… Όλα αυτά στην πραγματικότητα προσπαθούν να περιγράψουν την επιθυμητή ή μη συμπεριφορά ενός μαθητή. Να του δείξουν τι μπορεί το σχολείο να δεχτεί και τι όχι.

Σε μια δεύτερη ανάγνωση όλων αυτών, οι κανόνες προκύπτουν από τις συμπεριφορές των παιδιών ή καλύτερα από συμπεριφορές που δυσκολεύουν. Έτσι δεν υπάρχουν κανόνες για το πώς να τρώνε ή πόσο γρήγορα να πηγαίνουν με τα ποδήλατά τους και περιορίζονται σε κανόνες για επικοινωνία, συνύπαρξη μέσα στην τάξη, συνεργασία…  

Άρα, αυτό που μας οδηγεί στον κάθε κανόνα είναι μια συμπεριφορά που παρατηρούμε και δεν φέρνει συνολικά το επιθυμητό αποτέλεσμα. Συνεπώς μιλάμε για κάτι που θεωρούμε ως παράβαση και θέλουμε να το περιορίσουμε ή να το σταματήσουμε.

Κι εδώ είναι το λεπτό σημείο! Ναι, όταν όλα τα παιδιά μιλάνε μαζί, πρέπει να θέσω τους κανόνες που λένε ότι σηκώνω το χέρι μου, περιμένω τη σειρά μου, ακούω αυτόν που μιλάει. Έχω την «παράβαση» και απαιτώ το σωστό και τη συμμόρφωση. Άρα είναι ένας κανόνας που αναγκάζομαι να τον βάλλω σε ισχύ, επειδή βλέπω ότι κάτι άλλο υπάρχει ως συμπεριφορά που κάτι εμποδίζει.

Ας το δούμε αλλιώς – από την ανάποδη…

Η εμπειρία μου μου έχει δείξει ότι όσο πιο ενδιαφέρον είναι το μάθημα, δημιουργικό και κοντά στα παιδιά και τα ενδιαφέροντά τους, τόση μικρότερη είναι η ανάγκη να τεθούν κανόνες.

Ακόμα και πολύ μικροί μαθητές δείχνουν σεβασμό και ανάγκη να είναι μέρος του συνόλου και της ομάδας, χωρίς αυτό να είναι προϊόν εξαναγκασμού κάποιου άλλου. Δε θα ξεχάσω ένα μάθημα γλώσσας, με παιδιά β’ δημοτικού: εξηγούσαμε λέξεις, δίνοντας ορισμούς και παραδείγματα. Ένας μαθητής είχε να πει τόσα πολλά που είχε σηκωθεί όρθιος και μίλαγε με πάθος! Οι υπόλοιποι παρακολουθούσαν με ενδιαφέρον και του έκαναν ερωτήσεις ή συμπλήρωναν. ΚΑΝΕΝΑΣ δεν σήκωνε το χέρι του για να μιλήσει. Όμως συμμετείχαν όλοι! Επίσης, κανένας δεν ένιωσε την ανάγκη να πει στον μαθητή να καθίσει στη θέση του.

Παρόμοια είχε συμβεί και σε ένα μάθημα ιστορίας, όπου τα παιδιά είχαν «μπει» και ζούσαν σε τόσο μεγάλο βαθμό τις περιγραφές όπου ένας μαθητής είχε σηκωθεί στο πίσω μέρος της τάξης και περπάταγε μπρος-πίσω, ρωτάντας κάθε λίγο ό,τι τον απασχολούσε. Ξανά. Κανείς (ούτε εγώ) δεν ενοχλήθηκε από τη συμπεριφορά του. Ήταν μέρος του μαθήματος, ο τρόπος του μαθητή να συμμετέχει, να θέτει ερωτήματα κρίσεως, να αγωνιά για την εξέλιξη της ιστορίας.

Όταν τα μαθήματα αυτά τελείωσαν, με όλους τους μαθητές ευχαριστημένους, συνέβησαν τα εξής: με τους μαθητές της β’ δημοτικού, οι μαθητές ζήτησαν από τον συμμαθητή τους και εμένα να ξαναγίνει έτσι το μάθημα. Μετά ρώτησα τα παιδιά αν στη διάρκεια του μαθήματος εφάρμοσαν τους «κανόνες της τάξης». Οι μαθητές, συνειδητοποιώντας τι είχε συμβεί, στην αρχή μούδιασαν και σάστισαν. Όταν όμως ρώτησα αν υπήρχε σεβασμός απέναντι σε όποιον μιλούσε, αν ο καθένας περίμενε ή συμπλήρωνε τον κάθε άλλο μαθητή, άρχισαν να καταλαβαίνουν ότι οι κανόνες που υπήρχαν στην περίπτωση αυτή δεν είχαν και πολλή αξία! Το ότι φαινομενικά μιλούσε όποιος ήθελε, όποτε ήθελε και χωρίς να σηκώσει το χέρι για να πάρει άδεια γινόταν με τέτοια ροή και επιθυμία για μάθηση που οι κανόνες ήταν άχρηστοι!

Αντίστοιχα και με την δ’ δημοτικού, το αποτέλεσμα ήταν να χτυπήσει κουδούνι για διάλειμμα και να μην θέλει κανείς να βγει έξω.

Αυτά τα μικρά αλλά φωτεινά παραδείγματα, μπορούν να δείξουν τον τρόπο που θα μπορούσε να λειτουργεί η κοινωνία μας. Οι κανόνες λένε το σωστό όταν υπάρχει μια μη-επιθυμητή συμπεριφορά. Αν αυτή δεν υπήρχε, δε θα υπήρχε ούτε κανόνας και ποινή!

Ανάποδα: αν εγώ ως μέλος μιας ομάδας δεν σέβομαι τους γύρω μου, τότε ένας κανόνας θα με υποχρεώσει να το κάνω. Αυτό, με άλλα λόγια, είναι η ηθική. Δηλαδή το κατά πόσο ένας άνθρωπος κινείται με βάση και κριτήριο το μεγαλύτερο καλό και όχι το αποκλειστικά ατομικό του καλό ή συμφέρον. Συνεπώς, αν κάποιος δρα εις βάρος άλλων, άρα χωρίς ηθική, έρχεται ο νόμος και οι κανόνες να τον συνετίσουν.  

Κάθε κοινωνία μπορεί να επιβιώνει όταν έχουν συμφωνήσει τα μέλη της και έχουν αποδεχτεί από κοινού το πώς θα συνυπάρχουν. Όσο μια κοινωνία εξελίσσεται, όσο οι άνθρωποι δρουν βάση ηθικής, τόσο οι νόμοι και οι κανόνες γίνονται ανίσχυροι και χωρίς ουσία. Αυτό όμως είναι κάτι ιδεατό. Η πραγματικότητα δείχνει ότι ακόμα και όταν υπάρχουν άνθρωποι με ισχυρή ηθική μέσα τους, ακόμα και τότε υπάρχουν κάποιοι που δρουν με άλλα  κριτήρια, άρα ο ρόλος και η αναγκαιότητα των κανόνων είναι μεγάλη.

Για άλλη μια φορά, μπορώ να πω ότι τα παιδιά έχουν έντονα μέσα τους την αίσθηση του καλού, του δικαίου και του σεβασμού. Άρα αν τους δείξουμε τον δρόμο προς τον σεβασμό στον εαυτό και τους άλλους, τότε θα μπορούμε να ελπίζουμε και για μια κοινωνία πιο ισορροπημένη που να ευδαιμονεί!

Πρώτη δημοσίευση στο Bonusmallmag: Κ(άπα) όπως κανόνες [τεύχος 66, Μάιος 2018]

Ψάχνω χώρο να χωρέσω!

 

Συνηθίζουμε να λέμε για τα μικρά παιδιά, ότι ο πιο περιορισμένος χώρος (όπως παράδειγμα η κούνια με τα καγκελάκια, που κοιμούνται αντί για το μονό κρεβάτι που χρησιμοποιείται αργότερα), τους δίνει ασφάλεια μιας και είναι «ελέγξιμος» από αυτά, δηλαδή μπορούν να αντιληφθούν μέχρι πού φτάνει – εκτείνεται.

Πέρα όμως από τις δικές μας παρεμβάσεις, παρατηρούμε συχνά ότι και τα ίδια τα παιδιά αναζητούν μικρούς και συχνά πολύ περιορισμένους χώρους για να παίξουν. Ο χώρος κάτω από το κρεβάτι, μέσα σε μια μικρή ντουλάπα, μια κούτα, κάτω από ένα τραπέζι… γίνονται χώροι παιχνιδιού.

Σε τι μπορεί να εξυπηρετεί αυτό; Τι μπορεί να μαθαίνει ένα μικρό παιδί από μια τέτοια επιλογή;

Πέρα από την αίσθηση ασφάλειας, η επιλογή αυτή μαθαίνει τα παιδιά κάτι που δε θα μπορούσαν να αντιληφθούν αλλιώς: τα όρια του σώματός τους! Το πραγματικό μέγεθός τους!

Ας το δούμε λίγο καλύτερα αυτό: 

Μέσω της όρασης ένας άνθρωπος βλέπει το μεγάλο και το μικρό, το ψηλό και το χαμηλό, το παχύ και το λεπτό, τα χρώματα, τα σχήματα κ.ο.κ.. Καταλαβαίνει έννοιες όπως «είμαι μικρότερος από…» ή «είμαι ψηλότερος από…». Όμως όλα αυτά δεν του δίνουν κατανόηση για τον δικό του όγκο και το δικό του μέγεθος. Έτσι, δοκιμάζει να περάσει μέσα από, να χωρέσει μέσα σε και βιώνει το μέγεθος και τα όρια του σώματός του. Αντιλαμβάνεται το ύψος του βάση του πόσο πρέπει να σκύψει για να χωρέσει κάτω από ένα τραπέζι ή μέσα σε ένα ντουλάπι. Αντίστοιχα, μπορεί να δοκιμάσει να σταθεί ανάμεσα σε έναν τοίχο και το πλάι μιας βιβλιοθήκη ή να θέλει να περάσει μέσα από το σχεδόν κλειστό παράθυρο.

Όλα αυτά τα παιχνίδια δίνουν την ευκαιρία να «δει» τον εαυτό του, να κατανοήσει τα όρια του σώματός του και να το διαφοροποιήσει από το υπόλοιπο περιβάλλον: φέρνει τον εαυτό του σε επαφή και επικοινωνία με το περιβάλλον, μαθαίνει γι’ αυτό και αντιλαμβάνεται μέσα από αυτό τον εαυτό του.  

H συμμετοχή και η αίσθηση του "ανήκειν"

Προ ημερών μιλήσαμε για την έννοια της δημοκρατίας στο σπίτι και τα προβλήματα που δημιουργούνται όταν οδηγούμαστε σε αυτή μονόπλευρα, δηλαδή έχοντας ως κριτήριο μόνο τα δικαιώματα και ξεχνάμε την αξία των υποχρεώσεων, που απαιτούνται ώστε να υπάρχει ισορροπία. 

Σήμερα θα δούμε πώς μπορεί να ανατραπεί αυτή την κατάσταση και να υπάρξει ισορροπία και υγιείς σχέσεις μέσα στην οικογένεια. 

Για τον σκοπό αυτόν θα συνδέσω την έννοια των υποχρεώσεων με την έννοια της συμμετοχής, παίρνοντας αφορμή από το παρακάτω βίντεο: 

 

Στο σχολείο αυτό έχουν εντάξει στην καθημερινότητα των παιδιών την καθαριότητα του χώρου και τη συμμετοχή τους ως υπεύθυνοι στις αντίστοιχες δραστηριότητες. 

Τα παιδιά μέσα από αυτό νιώθουν ότι προσφέρουν και βοηθούν. Θεωρούν τον χώρο δικό τους, νοιάζονται και χαίρονται που με όσα κάνουν τον κρατάνε καθαρό και περιποιημένο ενώ ταυτόχρονα για να πετύχουν τα αποτελέσματα που θέλουν "αναγκάζονται" να συνεργαστούν.

Φεύγοντας από τα μοντέλα που θέλουν τα παιδιά να εργάζονται και οι μεγάλοι να τους φέρονται σκληρά και αυταρχικά, η πράξη αυτή φαντάζει επίφοβη. Στην πραγματικότητα όμως δεν είναι. Είναι αυτό ακριβώς που λείπει από την κοινωνία μας και που αν γίνει πράξη τότε θα έχουμε ισορροπία και θα μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατία μέσα στις οικογένειες.

Με τη συμμετοχή των παιδιών στις δουλειές του σπιτιού, τα παιδιά αισθάνονται ότι προσφέρουν και ανήκουν στην ομάδα. Ότι είναι ισότιμα μέλη. Υπάρχει αίσθημα δικαιοσύνης! 

Κάθε παιδί που έρχεται στον κόσμο ξεκινάει τη ζωή του με το να απολαμβάνει όσα του προσφέρουν απλόχερα οι γονείς του. Υπάρχει έντονα στα παιδιά η ανάγκη να θέλουν να ανταποδώσουν όσα οι γονείς τούς παρέχουν! Γι' αυτό και σε κάθε ευκαιρία μιμούνται όσα κάνουν οι γονείς. Μιμούνται και προσπαθούν να συμμετέχουν, να κάνουν δουλειές, αρέσκονται να κάνουν θελήματα (ακόμα κι αν αυτά δεν έχουν ζητηθεί), επιθυμούν να δείχνουν όσα καινούργια κατάφεραν... 

Με κάθε πράξη τους προσπαθούν να πάρουν αναγνώριση από τους γονείς τους κάνοντας ό,τι θεωρούν ότι θα είναι χρήσιμο και βοηθητικό! 

Θα τολμούσα να πω ότι κάθε παιδί έχει έμφυτη μέσα του την έννοια της δικαιοσύνης και έχει εξίσου μέσα του την ανάγκη του ανήκειν. Το να τα αφήνουμε να κάνουν δουλειές μαζί μας (όπως τα καταφέρνουν) και να τα προτρέπουμε να βοηθούν σε ό,τι γίνεται μέσα στο σπίτι είναι όχι μόνο θεμιτό αλλά και απαραίτητο ώστε μεγαλώνοντας να μπορούν να ζουν αρμονικά, τόσο προσφέροντας στους άλλους όσο και απολαμβάνοντας πραγματικά τα δικαιώματα που έχουν! 

  

Η δημοκρατία στο σπίτι

Για άλλη μια φορά, δανείζομαι τον τίτλο ενός βιβλίου για να δω κάποια πράγματα και καταστάσεις που ισχύουν στην ελληνική πραγματικότητα. Αυτή τη φορά παίρνω αφορμή από το βιβλίο του Rudolf Dreikurs "Η δημοκρατία στο σπίτι". 

Ο Dreikurs ήταν ένθερμος υποστηρικτής της αξιοπρέπειας του ανθρώπου. Οραματίστηκε μια δημοκρατική κοινωνία όπου τα παιδιά, από νωρίς θα εκπαιδεύονται και θα προετοιμάζονται για τον ρόλο του υπεύθυνου πολίτη. 

Είναι αλήθεια ότι από τα χρόνια που έδρασε ο Dreikurs, η παιδαγωγική έχει ξεκινήσει να απομακρύνεται από τα αυταρχικά μοντέλα και να αναζητά άλλους τρόπους διαπαιδαγώγησης και εκπαίδευσης. 
Έτσι φτάσαμε στην παρεξηγημένη έννοια της δημοκρατίας μέσα στο σπίτι. 

Ας δούμε, λοιπόν, πώς μια τέτοια έννοια καταλήγει να είναι παρεξηγημένη και μη λειτουργική. 

Αναμφισβήτητα οι γονείς αναζητούν τρόπους να μεγαλώσουν πιο ολοκληρωμένα τα παιδιά τους και να τους δώσουν τα σωστά εφόδια για να βγουν στη ζωή. Το ξύλο και η τιμωρία, πολύ σωστά, άρχισαν να δίνουν τη θέση τους σε άλλες μεθόδους, που θέλουν το παιδί ισότιμο μέλος της κοινωνία. Άξιο να απολαμβάνει σεβασμό αλλά και κάθε άλλο ανθρώπινο δικαίωμα. 

Και σε αυτό ακριβώς το σημείο χάνεται το νόημα! Δίνεται τόσο μεγάλο βάρος στα δικαιώματα των παιδιών αποκλειστικά, που ξεχνάμε οτιδήποτε άλλο. 

Σε μία δημοκρατική κοινωνία υπάρχουν δικαιώματα που πρέπει καθένας να απολαμβάνει όμως υπάρχουν και οι αντίστοιχες υποχρεώσεις που καθένας έχει απέναντι στους άλλους. 

Η δημοκρατία είναι σαν μια ζυγαριά με δύο πλάστιγγες. Όπου για να ισορροπεί και να λειτουργεί σωστά πρέπει να υπάρχουν ταυτόχρονα και τα δικαιώματα αλλά και οι υποχρεώσεις.

Αυτό που γίνεται στην ελληνική οικογένεια είναι να δίνουμε σημασία μόνο στα δικαιώματα των παιδιών, με αποτέλεσμα να χάνεται τελείως η ισορροπία! 

Δημοκρατία στο σπίτι δε σημαίνει ότι τα παιδιά μπορούν να αποφασίζουν για το καθετί που συμβαίνει ούτε ότι οι γονείς πρέπει να βάζουν στην άκρη κάθε τους δικαίωμα, στο όνομα των δικαιωμάτων των παιδιών. 

Τα τελευταία χρόνια δίνεται τόση βάση στα "θέλω" των παιδιών, που έχει ξεχαστεί και αποσιωπηθεί η έννοια των υποχρεώσεων, στις οποίες πρέπει να εκπαιδευτούν και να μάθουν, με αποτέλεσμα να θεωρούν κάθε δικαίωμά τους αυτονόητο και κάθε υποχρέωσή τους προαιρετική ή υπερβολική. 

Έτσι φτάνουμε να έχουμε και να είμαστε μια κοινωνία όπου γίνεται ό,τι θέλουν αποκλειστικά τα παιδιά, ενώ οι ενήλικες ακολουθούν τις απαιτήσεις τους ανήμποροι να επηρεάσουν και να ελέγξουν το οτιδήποτε. 

Η φροντίδα και η αγάπη δε συνεπάγεται ότι τα παιδιά κάνουν ό,τι θέλουν - όπως το θέλουν. Άλλωστε, τα παιδιά είναι σε ηλικία που δεν έχουν επαρκή γνώση και δεδομένα για να μπορούν να αποφασίζουν και να αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεών τους (κάτι που απαιτεί η δημοκρατία).

Αντίθετα, την ευθύνη για τα παιδιά την έχουν οι γονείς, οι οποίοι πρέπει να αποφασίζουν για αυτά, με γνώμονα το καλό για την ανάπτυξή τους, ακόμα κι αν κάποιες φορές πρέπει να επιβληθούν για κάτι που το παιδί δεν θέλει ή δεν του αρέσει.

Ένα απλό αλλά αληθινό παράδειγμα: 

Έχω δει και ακούσει για γονείς που δεν φοράνε στα παιδιά ζώνη στο αυτοκίνητο με τη δικαιολογία "του το λέω αλλά δεν θέλει και κλαίει". Σε αυτή την περίπτωση όσο κι αν φωνάζει ένα παιδί, ο γονιός πρέπει (επιβάλλεται!) να επιβληθεί γιατί πρόκειται για ένα θέμα ασφάλειας που το παιδί δεν γνωρίζει τη βαρύτητά του κι ούτε μπορεί να αναλάβει την ευθύνη σε περίπτωση που γίνει κάποιο ατύχημα.

Υπάρχουν κι άλλα πολλά παραδείγματα σαν το προηγούμενο, όπου αφήνουμε τα παιδιά να έχουν τον πρώτο λόγο και που στο όνομα των δικαιωμάτων τους χάνεται όλη η αξία της δημοκρατίας.

Ας ανατρέψουμε την κατάσταση με μικρά βήματα - μικρές αποφάσεις μας που τα παιδιά θα πρέπει να ακολουθούν. Αποφάσεις για το καλό τους και για το καλό της οικογένειας ταυτόχρονα. Και με αυτόν τον τρόπο θα αρχίσουν να εκπαιδεύονται σωστά ώστε να είναι ισότιμα μέλη ομάδων που θα απολαμβάνουν τα δικαιώματά τους  ενώ θα είναι συνεπή και με τις υποχρεώσεις. 

   

Διάβασμα στο σπίτι: Τι θα γίνει με αυτόν τον βραχνά…

Είναι αλήθεια ότι οι περισσότερες οικογένειες παλεύουν να βγάλουν άκρη με αυτή την πραγματικότητα. Από τη μία υπάρχουν σχολεία και δάσκαλοι που υπερφορτώνουν τα παιδιά με πολλές εργασίες και άλλα σχολεία που η δουλειά για το σπίτι είναι ελάχιστη έως καθόλου.

Αυτή τη στιγμή, το θέμα δεν είναι η ποσότητα, παρόλο που το πολύ διάβασμα δημιουργεί προβλήματα. Το θέμα είναι ο λόγος που μπαίνει διάβασμα στο σπίτι, δηλαδή το «σε τι αποσκοπεί»!

Ο κάθε δάσκαλος βάζει εργασίες (ή θα έπρεπε να βάζει) με σκοπό να επαναλάβει ο μαθητής κάτι που διδάχθηκε, κάτι που ήδη γνωρίζει και να εξασκηθεί παραπάνω σε αυτό.

Το να μπαίνει ο γονιός σε ρόλο δασκάλου είναι λάθος. Το να προσπαθεί ο γονιός να «διδάξει» το παιδί του σπάνια φέρνει αποτελέσματα ενώ συχνά φθείρει και καταστρέφει τη σχέση με το παιδί ή ακόμα και όσα έχει μάθει το παιδί.

Δε θα ξεχάσω μια χρονιά που είχα α’ δημοτικού, που ενώ όλα τα παιδιά ήταν στο αναμενόμενο επίπεδο, ένας μαθητής φαινόταν να μην μπορεί να μάθει. Όταν μίλησα με τη μαμά ανακάλυψα ότι του εξηγούσε (του δίδασκε!) τα γράμματα με τελείως διαφορετικό τρόπο, με αποτέλεσμα το παιδί να μπερδεύεται και, όντως, να μη μαθαίνει…

Η κοινωνία μας είναι έτσι δομημένη (από εμάς), που η επίδοση των παιδιών είναι κάτι που καίει τους γονείς. Συχνά, οι γονείς γινόμαστε πολύ πιεστικοί στο να διεκπεραιωθούν τα διαβάσματα, να πάνε σωστά – χωρίς λάθη – ορθογραφημένα, ξεχνώντας την ευκαιρία που μας δίνεται για άλλα «μαθήματα» στα παιδιά μας. Η σημασία του διαβάσματος στο σπίτι δεν αφορά στο περιεχόμενο αλλά στη διαδικασία!

Το διάβασμα στο σπίτι είναι ακόμα μία καλή ευκαιρία να δείξουμε στο παιδί μας και να το βοηθήσουμε να καταλάβει το νόημα της συνέπειας αλλά και τη σημασία και τον ρόλο που έχουν στη ζωή μας οι ρουτίνες, το πρόγραμμα δηλαδή.

Είναι πολύ σημαντικό να βοηθήσουμε το παιδί μας να έχει και να ακολουθεί ένα πρόγραμμα φτιαγμένο και δομημένο στις ανάγκες του. Με σεβασμό στις ώρες του ύπνου, του παιχνιδιού, της ξεκούρασης αλλά και των υποχρεώσεων. Μέσα από αυτό μαθαίνει ότι πρέπει και δικαιούται να υπάρχει χρόνος για κάθε μία ανάγκη χωριστά. Όχι μόνο για τις υποχρεώσεις.

Όταν γίνει αυτό το πρόγραμμα και αρχίσει να ακολουθείται, τότε θα έχουμε στρώσει τον δρόμο για να γίνεται το διάβασμα σωστά. Στο σημείο, λοιπόν, αυτό μπαίνει το θέμα της συνέπειας απέναντι στις υποχρεώσεις. Επομένως, ρόλος του γονέα είναι να δείξει τι σημαίνει υποχρέωση. Να εξηγήσει με παραδείγματα διαφορετικές υποχρεώσεις αλλά και δικαιώματα που έχει κάθε μέλος της οικογένειας αλλά και της κοινωνίας.

Το να μάθει κάθε παιδί να είναι συνεπές στο διάβασμά του σημαίνει ότι μαθαίνει να ακολουθεί τους κανόνες και τις υποχρεώσεις που θέτει η ομάδα στην οποία ανήκει. Αυτή τη στιγμή το διάβασμα το βοηθάει να μάθει. Αργότερα όμως κάθε υποχρέωση, στην οποία θα είναι συνεπές θα το βοηθάει να έχει πιο αρμονικές σχέσεις με τους άλλους.

Το διάβασμα στο σπίτι είναι κάτι που καλώς ή κακώς υπάρχει και ισχύει για την κοινωνία μας και το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Ανεξάρτητα με το αν είναι καλό ή κακό, μπορούμε ως γονείς να το αξιοποιήσουμε ως διαδικασία και να «διδάξουμε» στο παιδί μας αξίες και στάσεις ζωής που θα το ωφελήσουν στη μετέπειτα ζωή του και συναναστροφή του με τους άλλους!